تدوین مدل بومی خانواده سالم و بررسی تأثیر آموزش مبتنی بر این مدل بر سلامت خانواده، عملکرد خانواده و کیفیت رابطه زناشویی

چکیده هدف این پژوهش تدوین مدل بومی خانواده سالم و بررسی تأثیر آموزش مبتنی بر این مدل بر سلامت خانواده، عملکرد خانواده و کیفیت رابطه زناشویی بود. پژوهش به روش طرح تحقیق آمیخته اکتشافی (کیفی- کمی) انجام گرفت. در اولین مرحله از این پژوهش که به صورت کیفی صورت پذیرفت، سوالات مصاحبه نیمه ساختار یافته در زمینه خانواده سالم تدوین گردید. سپس جلسات مصاحبه توسط پژوهشگر با زوجین و متخصصان خانواده و ازدواج انجام شد و معیارها و ویژگی های خانواده سالم بر اساس نظر زوجین و متخصصان خانواده استخراج گردید. در ادامه پژوهش های انجام گرفته در زمینه خانواده سالم مورد بررسی قرار گرفت و مقوله های مرتبط با خانواده سالم استخراج شد. در مرحله دوم پژوهش، پرسشنامه ای مبتنی بر ابعاد مدل تدوین شده خانواده سالم ساخته شد و پایایی و روایی همگرا و روایی تشخیصی آن مورد آزمون قرار گرفت. سپس بصورت میدانی مدل تدوین شده جهت برازش بررسی شد. در مرحله سوم پژوهش، بسته آموزشی مبتنی بر ابعاد استخراج شده مدل بومی خانواده سالم در 10 جلسه آموزشی تدوین گردید. در نهایت در مرحله چهارم پژوهش، اثربخشی بسته آموزشی مبتنی بر مدل بومی تدوین شده خانواده سالم بر زوجین مورد ارزیابی قرار گرفت. این مرحله به شیوه ی شبه تجربی انجام شد و در آن از پیش آزمون، پس آزمون و آزمون پیگیری با گروه آزمایش و گواه استفاده گردید. در این بخش 40 نفر به شیوه تصادفی ساده و از روی لیست افراد حاضر به همکاری انتخاب و در دو گروه آزمایش (20 نفر) و کنترل (20 نفر) به طور تصادفی جایگزین شدند. متغیر مستقل بسته آموزشی خانواده سالم بود که در 10 جلسه به گروه آزمایش آموزش داده شد و گروه گواه هیچ مداخله ای دریافت نکرد. ابزارهای پژوهش، پرسشنامه خانواده سالم، پرسشنامه عملکرد خانواده، و پرسشنامه کیفیت ابعاد رابطه ادراک شده بود. در تجزیه و تحلیل متن مصاحبه با زوجین درکدگذاری باز 83 مقوله و در کدگذاری محوری بر اساس شباهت موضوعی 19 مقوله، در تجزیه و تحلیل متن مصاحبه با متخصصان خانواده در کدگذاری باز 106 مقوله و در کدگذاری محوری 21 مقوله و از تجزیه و تحلیل کیفی پژوهش ها پیرامون خانواده سالم نیز 114 مقوله بدست آمد که در کدگذاری محوری براساس شباهت موضوعی در 20 مقوله قرار داده شدند. سپس با استفاده از سه سو یه سازی (مثلث سازی) بر اساس مقوله های مستخرج از مصاحبه با متخصصان خانواده، زوجین و پژوهش ها مدل بومی خانواده سالم در 14 بعد تدوین شد. یافته های پژوهش نشان داد که پرسشنامه ساخته شده خانواده سالم از روایی و پایایی مناسبی برخوردار بوده و مدل بومی ارائه شده به روش کیفی برای خانواده سالم با داده های میدانی برازش دارد و ساختار عاملی مفروض مورد تأیید قرار گرفت. همچنین یافته های پژوهش نشان داد که مداخلات باعث بهبود و ارتقاء سلامت خانواده و ابعاد آن (01/0 >p)، عملکرد خانواده و ابعاد آن (01/0 >p) و کیفیت رابطه زناشویی و ابعاد آن (01/0 >p) در زوجین شده است. نتایج مرحله پیگیری پس از یک ماه نیز نشان داد که اثربخشی مداخله باقی مانده بود (01/0 >p). کلید واژه ها: مدل بومی خانواده سالم، سلامت خانواده، عملکرد خانواده، کیفیت رابطه زناشویی، پژوهش کیفی